Alerjik rinit nedir?
Alerjik rinit solunum yolu ile burnumuza giren alerjenlere karşı burun mukozasında ortaya çıkan bir alerjik reaksiyondur. Tipik olarak, burun akıntısı, hapşırık, burunda tıkanıklık ve kaşıntı semptomları görülmektedir. Hastaların bir kısmında burun şikayetlerine gözlerde kaşıntı, kızarıklık, sulanma gibi semptomlar da eşlik edebilmektedir. Alerjik olmayan birçok durumda benzer semptomlar saptanabilir ki bunların başında enfeksiyonlar, hormonal dengesizlikler, fiziksel etkenler, anatomik bozukluklar ve ilaçlar gelmektedir.
Alerjik rinit için risk faktörleri nelerdir?
Alerjik rinit oluşumunda genetik ve çevresel etkenlerin etkileşimi söz konusudur.
Genetik ve aile hikayesi: Astım ve rinit gibi alerjik hastalıklarda genetik oldukça önemli olup ailede alerjik hastalık öyküsü çoğunlukla bulunmaktadır.
Erken çocukluk dönemine ait risk faktörleri: annenin yaşının genç olması, çocuğun anne karnında büyümesi ile ilgili bazı faktörler, çoklu gebelikler, doğumun nasıl olduğu, prematürelik, düşük doğum ağırlığı, büyüme ve gelişme geriliği, hamilelikte hormonlar ve doğum sırasında yetersiz solunum gibi faktörler hem alerjinin hem de rinitin gelişmesinde risk olabilirler.
Alerjenler ile temas: Solunum yolu ile giren bu alerjenler rinit ve astımda rol oynarlar. Bu alerjenler ev içi (akar, kedi, köpek, küf) ve ev dışı (çayır, yabani ot ve ağaç polenleri) olmak üzere ikiye ayrılabilir.
Ülkemizde en sık rastlanan alerjenler ev tozu akarlarıdır. Akarlar ev içinde halı, yatak, yastık, yorgan gibi eşyalarda yaşar ve son derece hızlı üreme kabiliyetine sahiptir. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu ufak böcekler nemli ve sıcak evlerde daha fazla ürerler ve bu canlıların dışkıları havaya karışarak solunum yollarına girerler.
Kedi, köpek, kuş gibi evcil hayvanlara karşı alerjiler de astım ve alerjik rinitte rol oynamaktadır. Bu hayvanlar evden uzaklaştırılsalar bile alerjenler ile temas devam etmektedirfare, hamster, tavşan ve hamam böceği gibi hayvanlara karşı alerji de söz konusu olabilir.
Evdeki yüksek rutubetin sağlık üzerine çok olumsuz etkileri vardır. Rutubetli ortamda küf üremesi artar, ev tozu akarları daha çok ürer.
Çevremizde bulunan bitkilerin özellikle ilkbahar ve yaz mevsimlerinde oluşturdukları polenler astım ve alerjik hastalıklarda önemli rol oynamaktadır. Gözle görülemeyecek kadar küçük olan bu alerjenler solunum yollarına girerek astım ve alerjik riniti tetiklemektedir.
Tahriş edici maddeler: Sigara dumanı, alerjik rinit ve astım gelişimi için en önemli risk faktörleri arasındadır. Pasif sigara içiciliği de aktif içicilik kadar tehlikelidir. Ev içi hava kirliliğine neden olabilen diğer çeşitli zararlı maddeler de alerjik rinit ve astımın ağırlaşmasına neden olabilir. Bunlar arasında en önemlileri gazla yemek pişirme, parfümler, oda kokuları, çamaşır deterjanları, yumuşatıcıları, temizlik malzemeleri, boyalar, böcek ve sinek kovucu spreyler olarak sayılabilir. Ev dışı hava kirliliği nedenleri arasında en önemlisi egzoz gazları, baca dumanı ve sanayi bölgelerinde bulunan zehirli gazlardır.
Alerjik rinit tanısı nasıl konulur?
Alerjik rinit tanısı, öyküde tipik alerji bulgularının varlığı ve tanısal testler ile konur.
- Fizik muayenede neler bulunur?
Burun üzerinde çizgi, göz altlarında koyuluk, göz altlarında çizgilenmeler, burun mukozasında solukluk ve ödem bulunmaktadır.
- Alerji deri testlerinin tanıda yeri nedir?
Alerji deri testleri, alerji tanısında en önemli ve altın standart değerinde olan tanı yöntemidir. Uygulaması ve yorumlanması, konusunda ehliyetli ve deneyimli kişilerce yapılmalıdır. Çocuklarda alerji testinin yorumunu çocuk alerji uzmanı tarafından yapmalıdır.
- Alerjik rinit nasıl tedavi edilir?
Alerjenden kaçınma ve çevresel önlemler: Alerjik rinit tedavisinin ilk adımını alerjenlerin ve tahriş edici maddelerin uzaklaştırılması oluşturur. Hastanın duyarlı olduğu alerjene yönelik olarak ev içi ve ev dışı ortamda kaçınma önlemleri uygulanmalıdır.
İlaç tedavisi: Alerjik rinit tedavisinde burun içine sıkılan spreyler veya ağızdan alınan şurup ve haplar kullanılmaktadır. Burun içine uygulanan ilaçların en büyük avantajı, ilaçların yüksek dozda doğrudan burun içine verilebilmesi ve vücuttaki etkilerinin neredeyse hiç olmamasıdır.
Ağız yolu ile verilen antihistaminikler: Burundaki kaşıntı, hapşırık ve akıntıda oldukça etkilidir. Antihistaminikler hastaların hayat kalitesini arttırmaktadır. Birinci kuşak oral antihistaminiklerde uyku yapıcı etkiler varken yeni jenerasyon antihistmaiminklere bu yan etki yoktur.
Burun içine uygulanan antihistaminikler: Burun içine uygulanan antihistaminikler kaşıntı, hapşırık, burun akıntısı ve tıkanıklığını azaltabilirler.
Burun içine uygulanan kortikosteroidler: Alerjik rinitte kullanılan ilaçların içinde en etkin olanlarıdır . Burun içinde yüksek ilaç dozlarına ulaşılmasına rağmen vücuda emilimlerinin az olması nedeni ile yan etki riskleri çok azdır ve tercih edilmektedirler. Bu ilaçların rinitin tüm belirti ve bulgularını iyileştirici etkileri vardır, yan etkileri nadir ve hafiftir.
Antilökotrienler: Yapılan çalışmalarda montelukast’ın alerjik rinit tedavisinde yararlı olduğu, burun ve göz bulgularını azalttığı gösterilmiştir.
Dekonjestanlar: Burun tıkanıklığının tedavisinde kısa süreli kullanılan dekonjestanlar etkindir. On günden daha uzun süre kullanılmamalıdır.
Alerjen’e özgü immunoterapi: İmmunoterapi, alerjik bir kişiye duyarlı olduğu alerjenlerin artan miktarlarda verilmesi ile bu alerjen ile daha sonraki karşılaşmalarda ortaya çıkacak belirtilerin azaltılması için yapılan bir uygulamadır. Alerjen immunoterapisi ilk defa 1911’de yapılmaya başlanmıştır. Günümüzde enjeksiyon şeklinde ve dil altına uygulanan damla ve tabletler halinde uygulanmaktadır. Mutlaka çocuk alerjisi uzmanı tarafından başlanmalı ve onun denetiminde uygulanmalıdır.
Alerjik rinitli çocuklarda yaşam kalitesi nasıl etkilenir?
Alerjik rinitli çocuklarda gece burun tıkanıklığına bağlı uyku kalitesinde azalma, gündüz derslere konsantrasyonda güçlük, uyuklama gibi sorunlar görülebilmekte bunlara bağlı olarak çocukların okul başarıları ve akademik performanslarında düşüklük görülebilmektedir. Aynı zamanda sürekli burun akıntısı nedeniyle özellikle ergenlik döneminde sosyal ortamlardan kaçınma görülebilmektedir Hastalığın uygun tedavisi hem akademik başarıyı artırma hem de sosyal gelişim açısından önem taşımaktadır.