Alerjik Çocuklarda Beslenme

ALERJİK BEBEK ve ÇOCUKLARDA BESLENME

Alerjik hastalıkların prevalansı özellikle gelişmiş ülkelerde son yıllarda belirgin bir artış göstermiştir. Bu artış, genetik yatkınlıkla birlikte çevresel faktörlerin ve erken yaşam dönemindeki beslenme alışkanlıklarının etkisini gündeme getirmiştir. Özellikle atopik dermatit, besin alerjisi, astım ve alerjik rinit gibi alerjik fenotiplerde, immün sistemin maturasyonu ve tolerans gelişimi açısından yaşamın ilk bin günü kritik bir pencere olarak kabul edilmektedir.

Anne Sütü ve İlk 6 Ay

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Avrupa Alerji ve Klinik İmmünoloji Akademisi (EAACI), alerji riskine bakılmaksızın tüm bebeklerin yaşamın ilk 6 ayında sadece anne sütü ile beslenmesini önermektedir. Anne sütü, hem immünomodülatör bileşenler içerdiği hem de bağırsak mikrobiyotasını düzenleyerek oral tolerans gelişimini desteklediği için alerjiye karşı koruyucu rol oynar.

Ek Gıdaya Başlama Zamanı ve Alerjen Gıdalar

Alerji gelişme riski olan bebeklerde dahi ek gıdalara başlama zamanı, güncel kılavuzlara göre genellikle 4-6 ay arasıdır. Ancak burada önemli olan, bebeğin motor gelişiminin hazır olması (baş kontrolü, desteksiz oturma, yutma refleksinin gelişimi) ve aile öyküsü gibi bireysel risk faktörlerinin göz önünde bulundurulmasıdır.

Son yıllarda yapılan LEAP (Learning Early About Peanut Allergy) ve EAT (Enquiring About Tolerance) çalışmaları, yüksek riskli bebeklerde (örneğin ağır egzaması veya erken süt/yağlı gıda alerjisi öyküsü olanlar) yerfıstığı ve yumurta gibi alerjenlerin erken dönemde (4-11 ay arası) kontrollü şekilde tanıtılmasının alerji gelişme riskini azaltabileceğini ortaya koymuştur. Bu bulgular, önceki “geciktirme” yaklaşımının terk edilmesine neden olmuştur.

Besin Alerjisi Tanısı Olan Çocuklarda Beslenme

Tanı konmuş besin alerjilerinde en temel yaklaşım, alerjen gıdanın diyet dışı bırakılmasıdır. Ancak bu eliminasyonun, büyüme ve gelişme açısından önemli makro ve mikro besin eksikliklerine yol açmaması gerekir. Özellikle süt, yumurta ve buğday gibi temel gıdaların eliminasyonunda, diyetisyen takibi şarttır. Kalsiyum, D vitamini, demir ve çinko eksiklikleri bu çocuklarda sıklıkla görülebilir.

Oral Tolerans ve Mikrobiyota

Oral toleransın gelişimi açısından, tek tip değil çeşitli ve dengeli gıdaların yaşa uygun biçimde tanıtılması önemlidir. Aynı zamanda bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliği de immün sistemin regülasyonunda etkilidir. Bu nedenle prebiyotik ve probiyotik desteği, özellikle sezaryen doğumla dünyaya gelen veya antibiyotik öyküsü olan çocuklarda gündeme gelmektedir. Ancak bu konuda hâlâ yeterli kanıt bulunmadığından, kişiye özel değerlendirme gereklidir.

Pratik Öneriler

• Alerji riski yüksek bebeklerde ek gıdaya başlama sürecinde çocuk alerji uzmanı ile iş birliği önerilir.
• Yeni bir gıda tanıtılırken tek tek ve üç gün arayla başlanmalıdır.
• Tanıtılan alerjen gıdalar (örneğin yumurta, balık, yer fıstığı) tolere edildiği takdirde düzenli olarak diyette yer almalıdır.
• Besin alerjisi tanısı konmadan uzun süreli gıda eliminasyonları yapılmamalıdır.

Sonuç

Alerjik bebek ve çocuklarda beslenme, hem alerjiyi önleme hem de tedavi sürecinde temel bir rol oynar. Kanıta dayalı, bireyselleştirilmiş ve multidisipliner bir yaklaşım; çocukların sağlıklı büyüme ve gelişimini desteklerken, alerjik hastalıkların önlenmesinde de etkili olabilir.

Kaynaklar

1. Prescott SL, et al. The skin microbiome and allergic diseases. Ann Allergy Asthma Immunol. 2017.
2. von Mutius E. Environmental factors influencing the development and progression of pediatric asthma. J Allergy Clin Immunol. 2002.
3. Oddy WH. The impact of breastmilk on infant and child health. Breastfeed Rev. 2002.
4. Muraro A, et al. EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines. Pediatr Allergy Immunol. 2014.
5. Agostoni C, et al. Complementary Feeding: A Commentary by the ESPGHAN Committee. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2008.
6. Du Toit G, et al. Randomized trial of peanut consumption in infants at risk for peanut allergy. N Engl J Med. 2015.
7. Perkin MR, et al. Randomized trial of introduction of allergenic foods in breast-fed infants. N Engl J Med. 2016.
8. Sicherer SH, Sampson HA. Food allergy: epidemiology, pathogenesis, diagnosis, and treatment. J Allergy Clin Immunol. 2014.
9. Meyer R, et al. The practical approach to food allergy in children. Pediatr Allergy Immunol. 2010.
10. Venter C, et al. Impact of elimination diets on nutritional status in children with multiple food allergies. J Hum Nutr Diet. 2008.
11. Arrieta MC, et al. The intestinal microbiome in early life: health and disease. Front Immunol. 2014.
12. Fiocchi A, et al. World Allergy Organization-McMaster University Guidelines for Allergic Disease Prevention (GLAD-P): Probiotics. World Allergy Organ J. 2015.